دادگاه بدوی یا دادگاه نخستین، اولین دادگاهی است که به خواسته خواهان رسیدگی خواهد کرد. این دعاوی می‌توانند جنبه‌های حقوقی یا کیفری داشته باشند. معنی کلمه بدوی در دادگاه و معنی کلمه بدوی در حقوق یکی است به معنای دادگاه نخستین.
طبق اصل 34 قانون اساسی ایران، دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر کس می تواند به منظور دادخواهی به دادگاه های صالح رجوع نماید. همه افراد ملت حق دارند این گونه دادگاه ها را در دسترس داشته باشند و هیچ‌کس را نمی توان از دادگاهی که به موجب قانون حق مراجعه به آن را دارد منع کرد.
یکی از این دادگاه ها، دادگاه بدوی یا نخستین است که به دعاوی افراد پیش از مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی رسیدگی کرده و حکم صادر می کند.
دادگاه بدوی چیست
دادگاه بدوی همان دادگاه اولیه است که صلاحیت رسیدگی به دعاوی را در مرحله اول دارد که این دعاوی ممکن است کیفری یا حقوقی باشد.
نام دادگاه بدوی بار معنایی خاصی در حقوق دارد، به این معنا که این دادگاه به اولین مرحله از رسیدگی به یک دعوی اشاره دارد، جایی که پرونده بررسی شده و در نهایت، حکم یا رأی صادر می‌شود.
بنابراین در دادگاه بدوی به دادخواست یا شکواییه رسیدگی کرده و از طرفین دعوی طبق زمان رسیدگی که مشخص شده است دعوت کرده و اظهارات آنان شنیده می شود و بعد از بررسی، رای صادر می کند. اما در بیشتر دعاوی کیفری، ابتدا موضوع دعوا در دادسرا مطرح و رسیدگی مقدماتی صورت می گیرد بعد از آن در صورت جرم بودن و بودن ادله کافی، بازپرس قرار جلب به دادرسی صادر کرده و بعد از آن است که در دادگاه بدوی کیفری، به موضوع رسیدگی و حکم صادر می شود.
پس به این دلیل به دادگاه بدوی، دادگاه نخستین نیز گفته می شود که رسیدگی اولیه را انجام می دهد، ولی رسیدگی به پرونده فقط در دادگاه بدوی نیست و ممکن است در دادگاه تجدیدنظر یا دیوان عالی کشور نیز بررسی و رای دادگاه بدوی نقض یا تایید شود که در اصطلاح حقوقی گفته می شود از رای، تجدیدنظر خواهی شده و یا فرجام خواهی شده است.
با توجه به تعریفی که از دادگاه بدوی مطرح شد، می‌توان نتیجه گرفت که هر دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به یک دعوای حقوقی یا کیفری در مرحله نخست را داشته باشد، دادگاه بدوی به شمار می‌آید. تفاوتی ندارد که این دادگاه، دادگاه حقوقی باشد یا دادگاه کیفری؛ زیرا دادگاه حقوقی به دعاوی حقوقی رسیدگی می‌کند و دادگاه کیفری به موارد جرایم و مجازات‌ها. هر دو نوع دادگاه از شعب بدوی و تجدیدنظر تشکیل شده‌اند.
رای بدوی چیست
دادگاه بدوی، به عنوان اولین مرجع رسیدگی، پس از بررسی یک دعوای کیفری یا حقوقی، حکمی صادر می‌کند که وضعیت دعوا را مشخص می‌سازد. این حکم که توسط شعب دادگاه بدوی صادر می‌شود، به عنوان رای بدوی شناخته می‌شود و نشان‌دهنده نتیجه رسیدگی ابتدایی به پرونده است.
نکته مهمی که باید درنظر بگیرید این است که از بیشتر رای های دادگاه بدوی می توان تجدیدنظر خواهی کرد. این اعتراض به رای می تواند به شکل های دیگری مثل واخواهی، فرجام خواهی یا اعاده دادرسی نیز مطرح شود. البته که این اعتراض به رای دادگاه بدوی بیشتر توضیح داده خواهد شد.
البته بدانید که در صورتی که به رای دادگاه بدوی در مدت های مشخص که قانون تعیین کرده اعتراض صورت نگیرد، قطعی شده و قابلیت اجرا دارد.
اعتراض به رای دادگاه بدوی
به دلایلی، گاهی اوقات طرفین دعوا به صدور رای دادگاه بدوی به عنوان قانونی و معتبر اعتقادی ندارند یا نقص‌هایی در آن مشاهده می‌کنند. در چنین مواردی، آن‌ها ممکن است تصمیم بگیرند که از رای صادره در دادگاه تجدید نظر درخواست تجدید نظر کنند. این درخواست می‌تواند شامل تجدید نظر خواهی از آرای دادگاه‌های حقوقی یا کیفری باشد.
همانطور که گفته شد آرای دادگاه های بدوی قطعی هستند، مگر در مواردی که قانون مشخص کرده باشد قابل درخواست تجدیدنظر است. بطور مثال در دعاوی مالی که خواسته یا ارزش آن از 3 میلیون ریال بیشتر باشد قابل درخواست تجدیدنظر است. اما حکم هایی که مستند به اقرار در دادگاه هستند قابل درخواست تجدیدنظر نیستند.
مهلت تقاضای تجدیدنظرخواهی 20 روز از زمان صدور حکم دادگاه بدوی است و کسی که به رای صادره اعتراض دارد باید در این بازه زمانی بیست روزه، اعتراض خود را ثبت کند. و مرجع تجدیدنظر هر حوزه قضایی، دادگاه تجدیدنظر همان استان است. بطور مثال اگر شما در مشهد از رای بدوی، تجدیدنظر خواهی کرده باشید به دادگاه تجدیدنظر مرکز استان یعنی خود همان مشهد ارسال خواهد شد.
در صورتی که رای صادره از دادگاه بدوی به صورت غیابی باشد، محکوم علیه غایب حق دارد به حکم غیابی اعتراض نماید. که به این اعتراض واخواهی گفته می شود و طی 20 روز از تاریخ صدور آن قابل اعتراض است. دادخواست واخواهی در دادگاه صادر کننده حکم غیابی (که معمولا دادگاه بدوی است) قابل رسیدگی است. البته برای افرادی که خارج از کشور زندگی می کنند، 2 ماه از تاریخ ابلاغ فرصت خواهند داشت به حکم غیابی اعتراض کنند.
از بعضی آرای صادره از دادگاه بدوی مانند اصل نکاح و فسخ نکاح، طلاق، نسب، حجر و وقف در صورتی که از آن تجدیدنظر خواهی نشده باشد می توان بصورت مستقیم فرجام خواهی کرد. ولی احکامی مانند احکام مستند به اقرار قاطع دعوا در دادگاه یا احکام مستند به نظریه یک یا چند نفر کارشناس که طرفین به طور کتبی رای آن‌ها را قاطع دعوا قرار داده باشند، قابل رسیدگی فرجامی نخواهد بود.
یکی دیگر از موارد اعتراض به رای دادگاه اعاده دادرسی است. نسبت به احکامی که قطعی شده اند ممکن است به جهاتی مانند حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد، یا طرف مقابل درخواست کننده اعاده دادرسی حیله و تقلبی به‌کار برده که در حکم دادگاه موثر بوده است و … درخواست اعاده دادرسی شود.
رسیدگی بدوی چیست
رسیدگی بدوی به مرحله اول بررسی یک پرونده در دادگاه بدوی گفته می شود که در آن دادگاه به اصل موضوع دعوی رسیدگی می‌کند و تصمیماتی را بر مبنای دلایل و مدارک ارائه شده از طرفین صادر می‌کند. در این مرحله، طرفین دعوا می‌توانند ادعاها و مستندات خود را ارائه دهند و قاضی با توجه به قوانین و مقررات مرتبط، رای خود را صادر می‌کند. رای صادرشده در این مرحله می‌تواند به صورت قطعی باشد یا اینکه امکان اعتراض نسبت به آن وجود داشته باشند. رسیدگی بدوی معمولاً در دادگاه‌های عمومی، حقوقی یا کیفری انجام می‌شود.
دادخواست بدوی چیست
شروع رسیدگی در دادگاه مستلزم تقدیم دادخواست می‌باشد. پس برای طرح یک دعوی علیه شخص دیگر نیاز به دادخواست اولیه یا دادخواست بدوی دارید. در این دادخواست مواردی باید درج شود که شامل – نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، عیین خواسته و بهای آن، ذکر ادله برای اثبات ادعا، امضای دادخواست دهنده و … .
و نکته ای که در دادخواست بدوی باید به آن توجه کرد این است که درصورتی که شما به عنوان قیم یا متولی یا وصی یا مدیریت شرکت و امثال آن می خواهید دعوایی را مطرح کنید باید حتما آن را در دادخواست تصریح کرده و مدرکی که نشان دهنده آن سمت است را ضمیمه آن کنید.
حکم بدوی یعنی چه
حکم بدوی همان حکمی است که از دادگاه بدوی صادر می شود و در صورتی که حکم غیر قطعی باشد و قابلیت اعتراض طبق قانون آیین دادرسی کیفری یا آیین دادرسی مدنی داشته باشید می توانید نسبت به آن اعتراض کرده تا در مراجع بالاتر مثل دادگاه تجدیدنظر یا دیوان عالی کشور بررسی شود.
خواهان بدوی یعنی چه
خواهان بدوی همان شخصی است که دعوی را اقامه کرده است و در واقع کسی است که اگر دعوی خود را مسترد کند دعوی ساقط خواهد شد و دیگر به آن رسیدگی نخواهد شد. پس خواهان علیه خوانده دادخواستی را مطرح می کند که در ادامه این خواسته خواهان در دادگاه بررسی می شود.
علت طرح رسیدگی بدوی چیست
دادگاه ها براساس صنف، نوع و درجه ای که دارند تقسیم بندی می شوند. دادگاه بدوی دارای درجه پایین تر از دادگاه تجدیدنظر است. و یکی از دلایل و علت های رسیدگی بدوی همین موضوع است که باید سلسله مراتب برای رسیدگی به یک خواسته رعایت شود. و نمی شود که خواسته ای توسط خواهان مطرح شود ابتدا در دادگاه تجدیدنظر بررسی شود و حتما ابتدا بایستی در دادگاه بدوی مطرح و رسیدگی شود و در صورتی که قانون اجازه داده باشد می توان به آن اعتراض نمود که در دادگاه های با درجات بالاتر مجدد بررسی و رای صادر شود.
