مالی که در عقد بیع عوض مبیع قرار می گیرد و مشتری باید آن را به فروشنده بپردازد، ثمن نام دارد. تاخیر در پرداخت ثمن وقتی محقق می شود که مدت تعیین شده باشد یا در صورت عدم تعیین مدت ، مدت متعارف منقضی گردد و خریدار ثمن را به فروشنده نپردازد. هرگاه خریدار از پرداخت به موقع ثمن خودداری کند، فروشنده می تواند او را به پرداخت از طریق دادگاه اجبار یا از تسلیم مبیع خودداری و آن را حبس کند تا مشتری مجبور به تسلیم ثمن شود یا عقد را به علت تاخیر و ورشکستگی مشتری با شرایطی و نیز با استفاده از شرط خیار و خیار تخلف از شرط فسخ کند.
ثمن معامله یعنی چه
ثمن مالی است که در عقد بیع عوض مبیع قرار می گیرد بر خلاف مبیع که باید عین باشد ثمن اغلب پول، گاه عین مال و در بعضی از موارد منفعت و کار انسان و حقوقی که به شخص تعلق می گیرد مثل حق تحجیر یا اسقاط طلب است.
ثمن باید معلوم و معین یا قابل تعیین بوده و جدی باشد. مقصود از جدی بودن ثمن این است که صوری یا بسیار ناچیز نباشد.
ثمن معامله در مبایعه نامه
هنگامی که قصد خرید یا فروش مالی اعم از منقول مانند خودرو یا غیرمنقول همچون ملک را دارید، تنظیم مبایعه نامه به عنوان سندی مکتوب، امری ضروری است. این سند ، توافقات بین خریدار و فروشنده را به طور رسمی ثبت کرده و پایه و اساس حقوقی معامله را مشخص می کند. در مبایعه نامه، یکی از بخش های کلیدی، ثمن معامله است که بیانگر مبلغ پرداختی خریدار در ازای مال مورد معامله است. لازم به ذکر است که عرفاً باید تناسب معقولی بین قیمت مال (مبیع) و مبلغ پرداختی (ثمن) وجود داشته باشد، در غیر این صورت، امکان فسخ قرارداد برای یکی از طرفین معامله وجود خواهد داشت.
علاوه بر تناسب قیمت ، یکی دیگر از نکات حائز اهمیت در مبایعه نامه، مشخص و معین بودن مبیع و ثمن است. به این معنا که هم مال مورد معامله و هم مبلغ پرداختی باید به طور دقیق و واضح تعیین شوند تا از هرگونه ابهام و اختلاف در آینده جلوگیری شود. نامشخص بودن هر یک از این دو مورد، میتواند منجر به ابطال معامله گردد. توجه به این نکات کلیدی در تنظیم مبایعه نامه، از بروز مشکلات و دعاوی حقوقی آتی پیشگیری کرده و معامله ای امن و مطمئن را برای طرفین تضمین میکند .
نحوه پرداخت ثمن معامله
نحوه پرداخت ثمن (قیمت) در معاملات، تابع توافقات مندرج در قرارداد است. هیچ روش مشخص و اجباری برای پرداخت وجود ندارد و طرفین می توانند شیوه پرداخت را به دلخواه تعیین کنند. این توافق می تواند پرداخت یکجا در زمان امضای قرارداد (پرداخت حال) یا پرداخت در موعد یا موعد های مشخص بعدی (پرداخت موجل) را شامل شود .
در قرارداد های خرید و فروش، سه سناریوی رایج برای پرداخت ثمن وجود دارد: پرداخت یکجا و فوری در هنگام عقد قرارداد، پرداخت در تاریخ یا تاریخ های مشخص آینده (با تعیین مهلت مشخص) ، و پرداخت به صورت اقساطی در بازه های زمانی از پیش تعیین شده. انتخاب هر کدام از این روش ها ، به توافق طرفین معامله بستگی دارد و در متن قرارداد باید به صراحت ذکر شود تا از هر گونه ابهام و اختلاف در آینده جلوگیری شود.
تاخیر در پرداخت ثمن و ضمانت اجرای آن
تاخیر در پرداخت ثمن هنگامی محقق می شود که خریدار مالی را که عوض مبیع است و ثمن نام دارد، به موقع به فروشنده نپردازد. پس تاخیر در پرداخت ثمن با در نظر گرفتن زمان تسلیم آن تعیین می گردد.
اگر زمان پرداخت ثمن در قرارداد تعیین شده باشد، خریدار باید در همان زمان ثمن را به فروشنده بپردازد وگرنه در پرداخت تاخیر کرده است.
اما طبق ماده 490 قانون مدنی، هرگاه زمان پرداخت ثمن با استفاده از قرارداد یا عرف قابل تعیین نباشد، مشتری باید ثمن را بعد از تشکیل قرارداد فوری بپردازد.
هرگاه تادیه ثمن امکان پذیر باشد ولی خریدار در پرداخت آن تاخیر کند، فروشنده میتواند از طریق قانونی خریدار را به تسلیم ثمن اجبار کند یا با استفاده از حق حبس، تسلیم مبیع را به تاخیر اندازد تا خریدار خود مجبور به تسلیم شود.
در صورتی که تاخیر در پرداخت ثمن شرط فاسخ عقد بیع و تعیین و تعلیق انحلال عقد به تاخیر در پرداخت ثمن موکول شده باشد (تعلیق انحلال عقد)، تحقق شرط موجب انفساخ عقد بیع خواهدبود.
همچنین فروشنده می تواند حسب مورد وجه التزام تعیین شده برای تاخیر در پرداخت ثمن یا خسارت ناشی از تاخیر را از خریدار بگیرد.
شرایط اجبار خریدار به تادیه ثمن
فروشنده با شرایطی می تواند خریدار را به تادیه ثمن مجبور کند. شرط مذکور عبارتند از:
به خریدار مهلت پرداخت نداده باشد. هرگاه فروشنده به خریدار مهلت بدهد نمی تواند از آن عدول کند و ناچار است تا پایان مهلت منتظر بماند و بعد خریدار را به پرداخت ثمن اجبار کند . در حقوق ایران دادن مهلت در قالب شرط ضمن عقد بیع، تبدیل تعهد يا شرط ضمن عقد خارج لازم يا شرط الحاقی به قرارداد بیع و هرقالب الزام آور دیگری امکان پذیر است.
فروشنده با خریدار تبدیل تعهد نکرده باشد یا طلب خود را به دیگری منتقل یا ثمن شخصی را نفروخته باشد. هر گاه فروشنده به یکی از ضمانت اجراهای مذکور که با اجبار مشتری منافات دارد متوسل شده باشد دیگر نمی تواند مشتری را به پرداخت ثمن اجبار کند . زیرا تبدیل تعهد، تهاتر و انتقال و فروش ثمن در حكم قبض ثمن است و اجبار مشتری بعد از قبض ثمن امکان ندارد.
فروشنده مبیع را به خریدار تسلیم کرده باشد و گرنه او نیز میتواند با استفاده از حق حبس مانع اجبار گردد. در این صورت دادگاه فروشنده و خریدار را با هم به تسلیم اجبار میکند.
فروشنده عقد بیع را با استفاده از حق فسخ (ناشی از قرارداد یا قانون) فسخ نکرده باشد و گرنه هر گاه برای مثال با استفاده از خیار شرط یا خیار تأخير ثمن عقد بیع را فسخ کند دیگر نمیتواند به شیوه اجبار متوسل شود.
در تلیکان، مشاوره حقوقی تلفنی خود را با تیمی از وکلای متخصص و کارشناسان مجرب ارائه میدهیم. با یک تماس تلفنی، به متخصصین ما در زمینه های مختلف حقوقی دسترسی داشته باشید و از مشاوره دقیق و تخصصی بهره مند شوید. ما در تلیکان، به شما کمک میکنیم تا با آگاهی کامل، در مورد مسائل حقوقی خود تصمیم گیری کنید و از حقوق خود دفاع نمایید. با ما تماس بگیرید و از خدمات مشاوره تلفنی سریع و کارآمد ما بهره مند شوید.
