حفظ اسرار مردم توسط محرمان اسرار، یک وظیفه اخلاقی و قانونی برای پزشکان محسوب می شود و قانون گذاران نیز با تصویب قوانینی در قانون مجازات اسلامی و آیین‌نامه های انتظامی، افشای این اسرار را جرم و تخلف دانسته اند. این قوانین به منظور حمایت از حقوق بیماران و حفظ حریم خصوصی آن ها وضع شده اند. به طور کلی، افشای اطلاعات خصوصی افراد غیر اخلاقی است، اما در مشاغلی مانند پزشکی که افراد اطلاعات حساسی را در میان می گذارند، اهمیت بیشتری دارد. چنانچه در حوزه پزشکی با تخلف افشای اسرار مواجه شدید و نیاز به مشاوره حقوقی تلفنی برای ثبت شکایت و پیگیری قضایی دارید، می توانید از مشاوران حقوقی تلیکان کمک بگیرید.
مجازات افشا کردن اسرار بیمار
طبق ماده 648 قانون مجازات اسلامی:
اطباء و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار میشوند هرگاه در غیر از موارد قانونی، اسرار مردم را افشا کنند به 45روز و 12ساعت (45.5 روز) تا 6ماه حبس و یا به 66,000,000 تا 200,000,000 ریال جزای نقدی محکوم می شوند.
از آنجایی که این ماده منحصرا شامل کسانی می شود که به مناسبت شغل یا حرفه خاص خود محرم اسرار مردم می باشند و افراد عادی جامعه را در بر نمی گیرد. همچنین چنانچه شخصی اقدام به افشای اسرار و رازهای پنهان دیگران از طریق وسایل الکترونیکی و رایانه ای کند نیز طبق قانون بصورت جداگانه جرم انگاری شده است.
طبق ماده 17 قانون جرایم رایانه ای:
هرکس به وسیله سامانه های رایانه ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از 66,000,000 ریال تا 500,000,000 ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
ماده 8 قانون مبارزه با پولشویی:
اطلاعات و اسناد گردآوری شده در اجرای قانون مبارزه با پولشویی، صرفاً در جهت کشف و رسیدگی به جرائم استفاده می شود. افشای اطلاعات و اسناد یا استفاده از آنها به نفع خود یا دیگری به طور مستقیم یا غیرمستقیم توسط ماموران دولتی یا سایر اشخاص مقرر در این قانون ممنوع بوده و متخلف به مجازات حبس تعزیری درجه پنج محکوم خواهد شد.
ماده 279 قانون مالیاتهای مستقیم:
هرگونه دسترسی غیرمجاز و سوء استفاده از اطلاعات ثبت‌شده در پایگاه اطلاعات هویتی، عملکردی و دارایی مودیان مالیاتی موضوع ماده (169 مکرر) این قانون در خصوص مسائلی غیر از فرآیند تشخیص و وصول درآمدهای مالیاتی یا افشای اطلاعات مزبور جرم است و مرتکب علاوه بر انفصال از خدمات دولتی و عمومی از دو تا پنج سال، به مجازات بیش از شش ماه تا دو سال حبس محکوم می شود. سایر مجازات‌های قانونی مربوط به این ماده با اقامه دعوی توسط ذی‌نفعان و به تشخیص مراجع قانونی ذی‌صلاح تعیین می شود.
ماده 64 و 75 قانون تجارت الکترونیکی:
به منظور حمایت از رقابتهای مشروع و عادلانه در بستر مبادلات الکترونیکی، تحصیل غیر قانونی اسرار تجاری و اقتصادی بنگاهها و موسسات برای خود و یا افشای آن برای اشخاص ثالث در محیط الکترونیکی جرم محسوب و مرتکب به مجازات مقرّر در این قانون خواهد رسید.
متخلفین از موارد بالا و هرکس در بستر مبادلات الکترونیکی به منظور رقابت، منفعت و یا ورود خسارت به بنگاه های تجاری، صنعتی، اقتصادی و خدماتی، با نقض حقوق قراردادهای استخدام مبنی بر عدم افشای اسرار شغلی و یا دستیابی غیر مجاز، اسرار تجاری آنان را برای خود تحصیل نموده و یا برای اشخاص ثالث افشا نماید به حبس از شش ماه تا دو سال و نیم، و جزای نقدی معادل 825,000,000 ریال محکوم خواهد شد.
جرم افشای اسرار بیمار در آیین نامه انتظامی
طبق ماده 4 آیین نامه انتظامی رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه ای شاغلان حرفه های پزشکی و وابسته:
شاغلان حرفه‌های پزشکی و وابسته حق افشای اسرار و نوع بیماری بیمار، مگر به موجب قانون را ندارند.
طبق ماده 28 قانون سازمان نظام پزشکی، مجازات های تخلفات انتظامی شامل موارد زیر است:
- تذکر یا توبیخ شفاهی در حضور هیأت مدیره نظام پزشکی محل.
- اخطار یا توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی محل.
- توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی و نشریه نظام پزشکی محل یا الصاق رأی در تابلو اعلانات نظام پزشکی محل.
- محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته از سه ماه تا یک سال در محل ارتکاب تخلف.
- محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته از سه ماه تا یک سال در تمام کشور.
- محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی از بیش از یک سال تا پنج سال در تمام کشور.
- محرومیت دائم از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته در تمام کشور.
و طبق آیین نامه انتظامی رسیدگی به تخلفات، کسانی که مرتکب به جرم افشای اسرار بیمار شده اند، حسب مورد به مجازات های تذکر یا توبیخ شفاهی در حضور هیأت مدیره نظام پزشکی محل یا اخطار یا توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی محل محکوم می شوند.
مرجع رسیدگی تخلف انتظامی حرفه های پزشکی و وابسته
مرجع رسیدگی به تخلفات انتظامی شاغلان حرفه های پزشکی در هر شهرستان هیات های بدوی انتظامی نظام پزشکی است . این هیات ها در موارد زیر مکلف به رسیدگی است:
الف – وصول شکایت از طرف شاکی خصوصی اعم از شخص حقیقی یا حقوقی.
ب – اعلام تخلف از طریق مراجع قضایی یا مسؤولان ذی ربط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا مؤسسات و سازمانهای دولتی.
پ – اعلام تخلف از طرف شورای عالی یا هیأت عالی انتظامی و رییس یا هیأت مدیره نظام پزشکی شهرستان مربوط.
مصادیق حفظ اسرار بیمار
از جمله موارد اسرار بیمار می توان به این موارد اشاره کرد:
- نام بیمار
- شرح حال بیماری او
- مستندات پزشکی مرتبط با تشخیص و روند درمان
- روش‌های درمانی انجام شده
- نام پزشک معالج.
بر اساس قانون، افشای اسرار بیماران توسط پزشکان ممنوع است، اما استثنائاتی نیز وجود دارد. این استثناها شامل مواردی است که بیمار شخصا رضایت به افشای اطلاعات داده باشد، یا زمانی که دستور قضایی برای ارائه اطلاعات وجود داشته باشد. همچنین، در مورد بیماری های واگیردار و سرطانی، افشای اطلاعات بیمار برای جلوگیری از شیوع بیماری مجاز است. در غیر این موارد، حفظ حریم خصوصی و اسرار بیماران توسط پزشکان الزامی است.
